Dit is het blog van Michael S. Okun, MD, de auteur / co-auteur van 13 boeken (waaronder EndingPD). Dr. Okun is de medeoprichter en uitvoerend directeur van het Fixel Institute for Neurological Diseases, de voorzitter van Neurology aan de University of Florida Health en de medisch adviseur van de Parkinson’s Foundation. Zijn boek ‘Parkinson Secrets’ werd in 20 talen vertaald. @MichaelOkun
Dr. Okun is mede-host van deze blog door Dr. Indu Subramanian, bewegingsneuroloog aan de UCLA, directeur van het South West VA PADRECC Parkinson’s Center of Excellence. Dr. Subramanian is ook ingeschreven in integratieve geneeskunde.
Veel van de afbeeldingen voor de blog zijn geleverd door Jonny Acheson, een persoon met Parkinson, een dokter en ook een @PDAvenger.
Kunnen mensen met Parkinson nog autorijden?
Wie is Ergun Uc?
Ergun Uc is neuroloog op het gebied van bewegingsstoornissen, professor en klinisch onderzoeker aan de University of Iowa Health Care en aan het Iowa City VA Health Care System
( https://medicine.uiowa.edu/neurology/profile/ergun-uc ). Hij is de directeur van de Movement Disorders Division en het Parkinson’s Foundation Center of Excellence. Zijn onderzoek is gefinancierd door de NIH, VA, DoD en belangrijke stichtingen, en richt zich op cognitie, visie, autorijden en de rol van lichaamsbeweging bij PD.
Zouden mensen met Parkinson nog kunnen autorijden?
Het hangt af van de individuele kenmerken van de patiënt! Een medische diagnose op zich kan de rijgeschiktheid niet bepalen. PD is een chronische aandoening die beweging, cognitie, gezichtsvermogen, geestelijke gezondheid, slaap en alertheid kan beïnvloeden. Het kan op middelbare leeftijd of op oudere leeftijd beginnen. PD beïnvloedt patiënten op een andere manier: sommige hebben in het begin aanzienlijke cognitieve en visuele problemen, andere blijven cognitief intact gedurende vele jaren; sommigen reageren lang goed op medicatie en hebben geen grote evenwichtsproblemen, anderen reageren lauw op medicatie en beginnen vroeg te vallen. Oudere leeftijd verergert gewoonlijk de ziekteverschijnselen.
Elke rijbewijsbezitter heeft de morele (geen wettelijke) plicht om een wijziging in de gezondheid die invloed kan hebben op de verkeersdeelname/het rijgedrag in een motorrijtuig waarvoor het rijbewijs geldig is, te melden bij het CBR. Dit geldt alleen niet voor het rijbewijs AM (bromfietsrijbewijs). Parkinson is een aandoening waarvoor dit altijd geldt. Ook in een vroeg stadium is het goed om het CBR te informeren. Het CBR kijkt dan mee met de ontwikkelingen en adviseert u dan of, en hoe u nog veilig aan het verkeer kan deelnemen.
Bron CBR
Zo kunnen patiënten die goed functioneren met hun medicijnen en geen significante cognitieve, visuele, alertheid en evenwichtsproblemen hebben, veilig blijven rijden. Patiënten die echter nogal traag en stijf zijn, die aanzienlijke problemen hebben met geheugen, besluitvorming, aandacht, multitasking, zicht of overmatige slaperigheid overdag, lopen een groter risico op ongevallen. Deze typen patiënten moeten nauwlettend worden gevolgd en moeten indien nodig alternatieve transportopties worden aangeboden. De ontwikkeling van dementie leidt meestal tot het stoppen met rijden.
Wat zijn de belangrijkste hoogtepunten uit recent rijonderzoek en PD?
Cognitieve en visuele beperking zijn zeer belangrijke voorspellers van slecht rijgedrag bij PD. In het bijzonder patiënten die moeite hebben met aandacht, multitasking, besluitvorming, geheugen van routes, differentiatie van grijstinten (contrastgevoeligheid), correcte herkenning van posities en relaties van visuele objecten (ruimtelijke waarneming), lopen een hoog risico op rij-fouten, situaties en aanrijdingen.
· Bewegingsgerelateerde problemen verhogen ook het rijrisico. Gewoonlijk zijn een slechte balans en posturale instabiliteit, overmatige traagheid en stijfheid een betere voorspeller van slecht rijgedrag dan tremoren.
· Afslaan naar links op kruispunten, rijden met verminderd zicht en multitasking tijdens het rijden verhogen het risico op rijproblemen en ongevallen bij PD.
· Rijvaardigheid verloopt sneller bij PD dan bij normale veroudering. Een patiënt die tegenwoordig normaal rijdt, kan bijvoorbeeld binnen 1-2 jaar aanzienlijke rijproblemen hebben. Daarom is het belangrijk om de rijveiligheid bij PD te bewaken.
· Het is algemeen bekend dat bestuurders met PD eerder stoppen met rijden dan hun gezonde leeftijdsgenoten. Hoewel experimentele onderzoeken een verhoogd ongevalsrisico bij PD laten zien, hebben vervolgonderzoeken dit nog niet voldoende bevestigd, aangezien gelukkig veel patiënten stoppen met autorijden voordat er een echt ongeval plaatsvindt.
· De rol van revalidatie bij autorijden wordt nog bestudeerd.
Moeten rijevaluaties verplicht zijn bij PD?
Voor deze vraag verwijs ik u graag naar de pagina ‘Wel of geen melding maken bij het CBR over uw diagnose Parkinson?’ Het onderstaande heeft weliswaar betrekking op alle Parkinsonians, maar is in Nederland anders geregeld dan in Amerika.
Hans van Geluk Parkinson(isme) en Verkeersdeelnemer
Zoals hierboven vermeld, kunnen relatief jonge patiënten met een vroege ziekte en een goede respons op medicijnen en zonder significante cognitieve en visuele en alertheidsproblemen, jarenlang veilig blijven rijden. Zodra is vastgesteld dat er cognitieve, visuele, alertheids- of bewegingsproblemen zijn die het dagelijks functioneren nadelig beïnvloeden, is het het veiligst om de parkinsonpatiënt door te verwijzen naar de juiste specialisten voor tests op deze gebieden om een voorlopig oordeel te vellen over de rijgeschiktheid. Als een patiënt faalt bij cognitieve en visuele tests, of als ze erg traag en onevenwichtig zijn en slecht op medicijnen reageren, raad ik aan om te stoppen met rijden. Als de beperkingen mild zijn en een rijexamen veilig is, verwijs ik ze door voor een test op de weg door het overheidsagentschap of een gecertificeerde rij-specialist. Als de patiënt slaagt voor de test op de weg, raad ik aan om jaarlijks op de weg te testen of indien nodig vaker te testen.
Wat is het verschil tussen een rijsimulator en een wegbeoordeling?
Het kan ook zijn dat u wordt doorverwezen naar het UMCG Groningen voor een uitgebreidere test. Dit gebeurd als er of twijfel bij de rijtest was of twijfel bij de arts van het CBR over de uitslag is. In dat geval kan de arts van het CBR u doorverwijzen voor een uitgebreidere test naar het UMCG Groningen. Voor meer informatie verwijs ik u graag door naar de pagina ‘Besluit CBR herkeuring specialist’ op de website. Scroll even naar beneden.
Hans van Geluk Parkinson(isme) en Verkeersdeelnemer
De test op de weg wordt uitgevoerd onder realistische omstandigheden en weerspiegelt de prestaties van de bestuurder – realistischer. In onze experimenten gebruiken we een geïnstrumenteerd wegvoertuig ( https://www.nads-sc.uiowa.edu/sim_iv.php ). Voertuigen met instrumenten zijn uitgerust met speciale sensoren en camera’s die een objectieve en gedetailleerde evaluatie van de rijprestaties mogelijk maken.
Wegproeven brengen echter de gebruikelijke verkeersrisico’s met zich mee en kunnen geen speciale uitdagingen met een hoog risico omvatten. Hier komt rijsimulatie om de hoek kijken. Rijsimulatie wordt gedaan onder volledige experimentele controle in een gecomputeriseerde omgeving en er staat geen leven of ledematen op het spel. Daarom kan een proefpersoon worden blootgesteld aan extreme omstandigheden om zijn reacties te meten. Merk op dat sommige mensen met migraine en reisziekte zich misselijk en duizelig kunnen voelen in een rijsimulator, afhankelijk van het soort rijtaak.
Rijsimulatoren hebben verschillende niveaus van “getrouwheid” en kunnen variëren van goedkope desktop-videospellen tot zeer dure industriële opstellingen in een hangarachtige faciliteit – waar zeer realistische rijervaringen kunnen worden beheerd in een volledig bewegend platform. Typische rij-labs in ziekenhuizen of universiteiten zitten tussen deze ervaring in en worden meestal uitgevoerd in een voertuigcabine met een vaste basis met een groot scherm ervoor. Hier zijn voorbeelden van verschillende rijsimulatoren en geïnstrumenteerde voertuigen die worden gebruikt door onze medewerker National Advanced Driving Simulator (NADS) aan de Universiteit van Iowa.
Hieronder vindt u een recent interview door co-bloghost Indu Subramanian over autorijden en PD.
Moet ik bang zijn mijn rijbewijs te verliezen als ik het getest heb?
Bij het testen bestaat het risico dat u uw rijbewijs kwijtraakt. De aanbeveling om te stoppen met autorijden kan echter door het CBR worden gedaan op basis van klinische kenmerken en rij-test of met de rijsimulator zoals hierboven vermeld. Het gaat uiteindelijk om uw veiligheid en die van uw gezin en dierbaren.
Is het veilig om gewoon dicht bij huis te rijden? Naar de winkel en het postkantoor?
Veel patiënten beperken hun autorijden tot een aantal bekende plaatsen, tijdens goed weer en wegomstandigheden, en overdag met duidelijk zicht. Hoewel dit het risico verkleint, wordt het niet volledig geëlimineerd, aangezien zelfs in deze omstandigheden onverwachte gevaren kunnen ontstaan die snelle en nauwkeurige reacties vereisen.
Wat zijn de adviezen om mee naar huis te nemen over autorijden bij de ziekte van Parkinson?
De veiligheid van een bestuurder met PD is complex en hangt af van een reeks kenmerken en factoren in het stadium van zijn ziekte en soorten symptomen.
· Patiënten kunnen in het begin op de gebruikelijke manier blijven rijden, maar hebben de morele plicht om een rij-test te doen. Hoe eerder hoe beter want er zal een tijd komen dat testen en nauwlettend toezicht met periodieke tests op de weg nodig zullen zijn.
· Patiënten kunnen de veiligheid tot op zekere hoogte verbeteren door in vertrouwde omgevingen te rijden, druk verkeer en complexe kruispunten (vooral afslagen naar links) te vermijden, slecht weer en slecht zicht te vermijden. Volledig gefocust blijven en niet bezig zijn met afleidende taken tijdens het rijden, is absoluut cruciaal.
· Parkinsonpatiënten lopen een hoger risico om te stoppen met autorijden en hun risico op een ongeval is groter bij rijonderzoekstests.
. Cognitieve en visuele beperkingen, overmatige slaperigheid overdag en een slecht evenwicht zijn de belangrijkste voorspellers van slecht rijgedrag bij Parkinson.
· Beoordeling van rijgeschiktheid vereist teamwerk met de input van de patiënt, verzorger, eerstelijns zorgverlener, neuroloog, neuropsycholoog, visusspecialisten, ergotherapie en deskundige van het CBR. Gespecialiseerde autorijscholen zijn ook belangrijk in het proces. Het is van vitaal belang dat iedereen eerlijk en open samenwerkt om de veiligheid van onze patiënten en hun naasten te waarborgen.
Welke bronnen zou je voorstellen?
https://www.parkinson.org/podcast/Episode-62-Driving-with-PD
https://tsr.international/TSR/article/view/24595/21952 (Bron: TSR – Parkinson Verkeersdeelnemer)
Lees hier meer over Traffic Safety Research (TSR)
Cumulatieve zijwaartse positie: een nieuwe maatstaf voor de prestaties van de bestuurder in bochten (Bron: TSR – Parkinson Verkeersdeelnemer)
Veel succes op je reis en ik hoop dat mijn metaforen je helpen op je reis.
Om meer boeken en artikelen van Michael S. Okun MD te lezen, ga naar Twitter @MichaelOkun en deze websites met blogs en informatie over zijn boeken en http://parkinsonsecrets.com/ #Livingwith Parkinson’s #EndingPD #Parkinsonsecrets #LessonsFromTheBedside
Hij fungeert ook als medisch adviseur voor de Parkinson’s Foundation.
Om meer te zien over Dr. Indu Subramanian doet ze live interviews met Parkinson-experts voor de PMD Alliance .
Dit blog kwam tot stand door een interview met:
Ergun Y. Uc, MD
Hoogleraar neurologie | Afdeling Neurologie | Universiteit van Iowa
Directeur, divisie bewegingsstoornissen en het Center of Excellence van Parkinson
parkinsonenverkeersdeelnemer.com 