RIJANGST MAAKT HET LEVEN COMPLEX
“De gemiddelde Nederlander denkt dat rijangst wordt veroorzaakt door het steeds drukker wordende verkeer, door de toename van asociaal gedrag van medeweggebruikers of door een gebrek aan routine bij de angstige chauffeur. Deze beschouwing blijkt vaak te kort door de bocht”.
“Mensen die rijangst hebben, zijn niet alleen bang voor het verkeer of voor het autorijden zelf. Ze zijn ook bang voor de symptomen van hun eigen lichamelijke angst, zoals spierkrampen en duizelingen. Ook vrezen ze opdringerige angstgedachten te krijgen. Maar ook vanuit hun lichamelijke klachten en hieruit voortvloeiende medicatie kan rijangst ontstaan”.
GEDRAGSVERANDERINGEN DOOR DE ZIEKTE VAN PARKINSON
Bij de ziekte van Parkinson komen ook veranderingen in geheugen, aandacht, planning en ruimtelijk inzicht voor, die worden samengevat onder de term cognitieve stoornissen. Deze cognitieve stoornissen zijn uiteraard ook zeer belangrijk bij verkeersdeelname.
“Onze gedragingen kunnen op verschillende manieren tot stand komen. Automatisch, vanuit de voorkant van onze grote hersenen, de zogenoemde prefrontale cortex, wordt een programma geselecteerd en op basis daarvan het bewegingsapparaat in gang gezet. Voorbeelden zijn lopen, maar ook autorijden“.
Citaat uit ‘Mijn denken stottert vaak meer dan mijn benen’
Angst kan zich hierbij op diverse manieren gaan uiten. Parkinsonians zijn vaak snel nerveus en prikkelbaar, wat gepaard gaat met opstandig of agressief gedrag. Vooral drukte (huidig verkeer is zeer druk) en lawaai kunnen dit uitlokken. De angst kan ook sterk samenhangen met de inname van medicijnen en kan dan vooral optreden als “off-periode” -fenomeen.
Ervaart u dermate veel angst voor het autorijden dan zou een aanvraag bij een GZ-psycholoog van het Angstbehandelcentrum IPZO hierin iets voor u kunnen betekenen. Zij hebben GZ-psychologen in dienst. Een dienst die Angstbehandelcentrum IPZO speciaal voor rijangst heeft is het Rijangstlabel. Hier zijn gespecialiseerde rijinstructeurs bij aangesloten die een training hebben doorlopen bij het IPZO. Naast het IPZO of Rijangstlabel kan het ook zijn dat u te maken krijgt met Rients Huitema en zijn team. Rients Huitema is klinisch neuropsycholoog van het UMCG Groningen.
De afdeling klinische neuropsychologie van het UMCG Groningen komt pas bij u in beeld als u bij het CBR een rijtest hebt afgelegd waarvan het CBR twijfelt over de uitslag. Dan wordt u doorverwezen naar het UMCG Groningen. Ook binnen het ParkinsonNet zijn ook GZ-psychologen aangesloten. Maar ook Ad Nouws zou u hierin bij kunnen staan. Zijn boeken geven u ook veel kennis en inzicht.
DE GEZONDHEIDSZORGPSYCHOLOOG
Geschreven door : L. (Laura) Visser-Derksen MSc (uit het boek ‘Beter leven met een chronisch-progressieve ziekte’)
“Voordat ik wil ingaan op wat de GZ-psycholoog voor je kan betekenen, leg ik kort iets uit over hoe de psychologische hulpverlening in Nederland geregeld is. In de hulpverlening zijn veel verschillende disciplines die zich bezig houden met coaching, begeleiding, zingeving en behandeling van mensen met een chronisch-progessieve ziekte. Eén daarvan is een psycholoog. Allereerst zijn er een hbo-toegepaste psycholoog en een universitaire psycholoog. De universitaire psycholoog kan een postmaster volgen van twee jaar die leidt tot de titel Gezondheidszorgpsycholoog (GZ-psycholoog). Zij zijn ingeschreven in het BIG-register en bevoegd in diagnostiek en behandeling. Er bestaat hierna ook nog een opleiding tot specialist van vier jaar: de klinisch psycholoog of klinisch neuropsycholoog. Zij bieden tevens behandeling. En daarnaast is er ook nog de psychotherapeut BIG”.
De psychologische behandeling in de GGZ wordt op drie niveaus geboden:
- Bij de huisarts door de POH GGZ (bij lichte klachten): dit zijn meestal psychologen of maatschappelijk werkers.
- In de eerste lijn (basis GGZ): dit is kortdurende behandeling (bij lichte tot matige klachten). Dit zijn meestal psychologen of GZ-psychologen in een vrijgevestigde praktijk of instelling.
- In de tweede lijn (specialistische GGZ): dit is langdurige behandeling (bij ernstige of complexe klachten). Dit zijn meestal GZ-psychologen of klinisch (neuro)psychologen in een vrijgevestigde praktijk of instelling.
WAT KAN EEN GZ-PSYCHOLOOG VOOR MENSEN MET DE ZIEKTE VAN PARKINSON BETEKENEN?
Als we kijken naar het proces van een chronisch-progressieve ziekte, komen er veel veranderingen op je pad. Vaak zijn er al jaren voor de diagnose allerlei moeilijkheden, die na het horen van de diagnose op hun plaats vallen. De veranderingen komen op allerlei gebieden naar voren: op het werk, thuis bij je naasten, bij de sportvereniging, het autorijden et cetera. Niet alleen lichamelijke- maar ook niet-lichamelijke (cognitieve) klachten kunnen toenemen. Hierbij valt te denken aan piekeren, somberheid, je zorgen maken, meer moeite met veranderingen, minder genieten, spanningen, stress. Dit zou ook kunnen gebeuren tijdens het deel nemen aan het verkeer.
Het vraagt veel van u en uw omgeving om hiermee om te gaan. Een GZ-psycholoog werkt samen met u (en uw naasten) om te kijken welke klachten er zijn en wat je graag zou willen bereiken. In de behandeling werken we doelgericht, waarbij in de eerste gespreken stilgestaan wordt bij uw voorgeschiedenis, uw klachten en wat u graag zou willen bereiken. Daarna worden meerdere gesprekken gehouden, waarbij ook tijdig wordt geëvalueerd. Een veelvoorkomende behandeling bij psychische klachten is de cognitieve gedragstherapie, hieronder vallen bijvoorbeeld eye movement desensitization and reprocessing (EMDR), oplossingsgerichte therapie, cognitieve therapie (CT), en acceptance and commitment therapie (ACT).
In de cognitieve gedragstherapie ligt de nadruk op denken, voelen en doen. Bij de rijtest wordt u gecontroleerd op denken en doen, oftewel dubbeltaken uitvoeren.
Tip: Als u last heeft van somberheid, angsten, piekeren en zorgen, is het altijd goed dit te bespreken met uw huisarts, Parkinson verpleegkundige, neuroloog of andere professionals. Zij kunnen samen met u en uw naasten op zoek naar de juiste hulpverlening en een verwijzing schrijven.
–
(Citaten uit het boeken “Omgaan met Rijangst”; ‘Mijn denken stottert vaak meer dan mijn benen” ; “Een nieuwe uitdaging met Parkinson”; ‘Beter leven met een chronisch-progressieve ziekte’)
(Bron: “Omgaan met Rijangst”; auteurs: Jan van den Berg, Cindy Boon en Laura van Bergen; uitgever: Bohn Stafleu van Loghum; “Mijn denken stottert vaak meer dan mijn benen”; auteur: Ad Nouws; uitgever: Poiesz Uitgeverij; “Een nieuwe uitdaging met Parkinson”; auteurs: Peter van den Berg, Mees Kommer en Romy Treffers; uitgever: Berghauser Pont; “Beter leven met een chronisch-progressieve ziekte”; auteurs: Peter van den Berg, Angelique van der Lit-van Veldhuizen; uitgever: Berghauser Pont; Parkinson(isme) en Verkeersdeelnemer)
(Voor verdere informatie en tips zie de boeken “Omgaan met Rijangst” van A-ggZ., “Een nieuwe uitdaging met Parkinson”, “Mijn denken stottert vaker dan mijn benen”, Beter leven met een chronisch-progessieve ziekte”)
Wat mensen zeggen
Uit ‘Ruimte voor jezelf’
Hans van Geluk
parkinsonenverkeersdeelnemer.com 